افزایش نرخ گوشت گوسفند یا پر کشیدن قیمت مرغ همواره سرتیتر خبرها قرار دارد. اعلام نرخ جدید نان یا بالا و پایین شدن قیمت سیب و موز هم دائماً از سوی مردم رصد و مقایسه می‌شود. قیمت این کالاها آنچنان جزء اخبار پر بازدید رسانه‌ها قرار می‌گیرد که قیمت خودرو، دلار، سکه و طلا مورد توجه سرمایه‌گذاران قرار دارد. اما قیمت مواد غذایی به قابل تامل‌ترین هزینه هر خانواده، یعنی سفره غذا برمی‌گردد.

گوشت و مرغ، نان، میوه و هزینه مسکن و اجاره بها ازجمله اقلامی هستند که بزرگترین بخش هزینه‌های ماهانه خانواده‌ها را دربرمی‌گیرند. از این سو، افزایش قیمت آن بسیار حائز اهمیت است. به صورتی که بر اساس داده‌های مرکز آمار، به طور متوسط ۲۹.۴۴ درصد کالاها و خدمات مصرفی خانوارهای کشور مربوط به هزینه تهیه خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات و ۳۶.۱۱ درصد هزینه‌ها مربوط به مسکن است.

با این حال، قیمت اقلام خوراکی برای خانوارها پررنگ‌تر است؛ چراکه با وجود اینکه قیمت اجاره‌بها ۳۳.۶ درصد اجاره بها را دربرمی‌گیرد، همه افراد اجاره‌نشین نیستند؛ به علاوه عموما هزینه رهن و اجاره در طی یکسال ثابت بوده و کمتر تحت تاثیر عوامل داخلی و خارجی، نرخ ارز و نقدینگی خواهد بود. اما قیمت اقلام خوراکی در طی ماه متفاوت است و به شکل مداوم دچار تغییر می‌شود.

به همین واسطه، میزان اهمیت خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها برای دهک‌های مختلف درآمدی بین ۴۲.۴ درصد تا ۲۱.۶ درصد متغیر است؛ که این مسئله نشان از اهمیت بیشتر هزینه مواد غذایی برای خانوارهای دهک پایین دارد. چون این خانوارها برای تامین مهمترین هزینه ماهانه خود، از صرف هزینه برای سایر گروه‌ها و طبقات کالایی نظیر بهداشت و درمان، آموزش، تفریح و... خودداری می‌کنند.

البته باید به این نکته توجه داشته باشیم که به‌واسطه اهمیت بیشتر سبد مواد خوراکی در دهک‌های پایین درآمدی، افزایش تقاضای آن منجر به به هم خوردن تعادل عرضه و تقاضا و دامن زدن به نرخ تورم اقلام خوراکی می‌شود. اما داده‌های آماری نشان از کاهش نرخ تورم کل کشور و به صورت خاص، کاهش تورم مربوط به مواد غذایی دارد. نمودار پایین، روند کاهش نرخ تورم در طی یکسال اخیر را بررسی می‌کند:

هرچند مطابق داده‌های آماری، نرخ تورم در حال کاهش است، اما روند کاهشی آن برای مردم ملموس نیست. چراکه کاهش نرخ تورم، به معنای این است که روند افزایش قیمت کالاها و خدمات با سرعتی کمتر از قبل در حال افزایش است. برای مثال قیمت انواع گوشت قرمز و سفید در فروردین امسال نسبت به اسفند ۱۴۰۲، ۲.۸ درصد افزایش داشته است؛ در حالی که در اردیبهشت‌ماه نسبت ماه قبل از آن، رشد ۰.۸ درصدی را تجربه کرده است. در نتیجه روند افزایش گوشت قرمز و سفید ۲ درصد افزایش کمتری را در یک ماه اخیر تجربه کرده است.

همانطور که گفته شد، قیمت مواد غذایی تورمی بوده و در حال رشد است؛ یعنی با وجود اینکه روند رشد آن به نسبت یک سال گذشته سرعت کمتری داشته است، اما شاخص قیمت اقلام خوراکی، آشامیدنی و دخانیات از ۲۲۳.۴ در اردیبهشت ۱۴۰۲ به ۲۷۴.۴ در اردیبهشت ۱۴۰۳ رسیده است. لذا قیمت اقلام خوراکی، شوک ۵۲ درصدی را در یک سال گذشته تجربه کرده است! و این در حالی است براساس شاخص کل قیمت کالاها و خدمات مصرفی، نرخ تورم در طول این یک سال ۵۷.۵ درصد افزایش داشته است. این یعنی بخش عظیمی از تورم کشور مربوط به قیمت مواد غذایی است.

نمودار زیر روند افزایش شاخص مواد خوراکی را نسبت به سال پایه (=۱۴۰۰) نشان می‌دهد که حاکی از رشد ۱۷۴.۴ درصدی (۱.۷ برابری) قیمت مواد غذایی نسبت به سه سال گذشته است:

با توجه به تاثیر گسترده افزایش قیمت اقلام خوراکی بر روی تورم که ۵۲ درصد از ۵۷.۵ درصد از نرخ تورم یکسال گذشته را دربرگرفته است، قیمت مواد غذایی بیشترین آسیب را از نرخ تورم دریافت می‌کند. اهمیت بالای قیمت اقلام خوراکی در مجموعه هزینه‌های مردم، خصوصا اقشار ضعیف و متوسط هم باعث شده قیمت این کالاها بیشتر مورد توجه قرار بگیرد. در نتیجه افزایش قیمت و افزایش تقاضای این گروه کالاهای مصرفی، مهمترین عامل در نرخ تورم محسوب می‌شود که عدم کنترل و نظارت بر آن، روند کاهش شاخص مواد خوراکی را دور از ذهن می‌کند.

افسانه پدرامی فر – خبرنگار تحریریه جوان قدس